Każdy ma swój własny styl prowadzenia treningów, ale przejście przez kilka poniższych kroków pomoże upewnić się, że Twoje szkolenie będzie wysokiej jakości oraz że nie popełnisz typowych błędów. W tekście używany będzie przykład szkolenia motywacyjnego, który pomoże Ci zrozumieć w praktyce wiele koncepcji.

1. Ustal cel i temat szkolenia

Czy zastanawiałeś się kiedyś, czym jest zdobywanie wiedzy? Niektórzy uważają, że jest to akumulacja informacji. Nic bardziej błędnego. Zdobywanie wiedzy to zmiana zachowania. Jeśli ktoś przychodzi na kurs, a po wyjściu z niego zachowuje się w dokładnie taki sam sposób, jak wcześniej, to znaczy, że w rzeczywistości niczego się nie nauczył. Twoim celem podczas prowadzenia szkolenia będzie dokonanie realnej zmiany w zachowaniach ludzi poprzez pokazanie im lepszych metod zaspokojenia ich pragnień.

Odpowiedz sobie na następujące pytania (najlepiej zapisz odpowiedzi na kartce):

  • Co ma się zmienić w życiu słuchaczy po Twoim szkoleniu?
  • W jaki sposób uczestnicy szkolenia zmienią swoje zachowanie?
  • Jakiego rodzaju korzyści odniosą dzięki zmianie zachowania?
  • Jakie emocje mają doświadczać uczestnicy w trakcie szkolenia?

Znając cel, można już wybrać temat szkolenia, który powinien nawiązywać do celu.

Przykład:

Celem szkolenia motywacyjnego jest zmotywowanie słuchaczy. Po jego ukończeniu ludzie powinni odczuwać większą motywację i poświęcać więcej czasu na realizowanie swoich marzeń. Dzięki większej determinacji będą w stanie w przyszłości osiągnąć więcej swoich planów i być bardziej szczęśliwi. W trakcie szkolenia powinni odczuwać przede wszystkim rosnącą wiarę w możliwość realizacji marzeń, a także zainteresowanie tematem i wysoki poziom energii.

Tematem treningu motywacyjnego może być np. „Uwierz i zwyciężaj – jak tworzyć plany i realizować je z łatwością?”.

2. Cegiełki wiedzy

Skoro znasz już rezultat, który chcesz osiągnąć i wybrałeś temat, to nadszedł czas na selekcję konkretnych technik i reszty wiedzy, którą chcesz przekazać uczestnikom szkolenia. To bardzo ważny etap, ponieważ czas szkolenia jest krótki i zawsze trzeba dokonywać trudnych decyzji – co odrzucić, a co pozostawić, by osiągnąć zamierzony rezultat. Konkretne kawałki wiedzy możesz zapisać w punktach.

Przykład:

Szkolenie motywacyjne mogłoby się składać z następujących części:

  • Stworzenie wizji udanej przyszłości.
  • Stworzenie listy problemów blokujących osiągnięcie celów.
  • Metaprogramy – co nas motywuje?
  • Organizowanie otoczenia by sukces stał się nieunikniony.
  • Utworzenie planów osiągnięcia celów.
  • Publiczne zobowiązanie się do działania.

3. Forma – jak należy uczyć?

W poprzednim punkcie ustaliłeś, czego dokładnie będziesz uczyć. Teraz nadszedł czas na ustalenie formy, a więc sposobów, w jakie będziesz przekazywać wiedzę. Forma jest niezwykle istotna, dlatego że to forma (a nie treść) decyduje o szybkości nauki oraz o emocjach (lub nudzie) podczas szkolenia. Istnieje kilka standardowych sposobów uczenia, które warto poznać:

Prezentacja wiedzy

Prezentowanie wiedzy słuchaczom to standardowy sposób uczenia. Osoba prowadząca szkolenie mówi, pisze i rysuje na tablicy, a uczestnicy słuchają. Problem z tym trybem przekazywania wiedzy jest taki, że większość ludzi ma problem ze skupieniem swojej uwagi powyżej 10 minut. O ile nie jesteś naprawdę rewelacyjnym mówcą, powinieneś co około 10 minut przerywać monolog i przełączać się na pozostałe tryby przekazywania wiedzy opisane poniżej.

Ćwiczenia

Wykonując ćwiczenia, uczestnicy szkolenia będą pracować sami lub w małych grupach. Celem praktycznych zadań jest zastosowanie w zdobytej wcześniej wiedzy teoretycznej. Istnieje kilka rodzajów ćwiczeń:

  • Ćwiczenie indywidualne (najczęściej z kartką i długopisem).
  • Ćwiczenie w parach – przydaje się szczególnie w czasie treningu umiejętności interpersonalnych, np. technik perswazji.
  • Gry lub zabawy – ujęcie ćwiczenia w formę gry (np. wypełniania krzyżówki narysowanej na tablicy) jest dobrym sposobem na urozmaicenie szkolenia i pobudzenie uczestników.

Przykład:

W ramach szkolenia motywacyjnego można poprosić uczestników o zapisanie na kartce wszystkich ich najważniejszych celów życiowych.

Pytania

Pytania to doskonały sposób na zaangażowanie uczestników. Aktywny udział zdecydowanie podnosi energię w grupie i poprawia zapamiętywanie materiału. Najczęściej pytania zadaje się całej grupie, a udzielane odpowiedzi zapisuje na tablicy. Prowadzi to do swego rodzaju burzy mózgów.

Przykład:

W czasie treningu motywacyjnego można zadać uczestnikom pytanie: „Co was powstrzymuje przed osiągnięciem waszych celów?”. Następnie uzyskane pytania można zapisać na tablicy. W czasie szkolenia warto zaadresować wszystkie pytania i udzielić w miarę wyczerpujących odpowiedzi, gdyż da to uczestnikom poczucie, że rozwiązałeś wszystkie ich problemy.

Przykłady

Mam nadzieję, że przykłady zawarte w tym artykule najlepiej przekonają Cię, że ludzki umysł dużo łatwiej uczy się na przykładach, a nie na suchej i abstrakcyjnej teorii. Dlatego warto, żebyś do każdej koncepcji był w stanie przytoczyć przynajmniej jeden konkretny przykład. Im bardziej będzie on realistyczny i związany z życiem uczestników, tym lepiej.

Schematy graficzne

Wiele osób jest wzrokowcami i preferuje zdobywanie wiedzy poprzez oglądanie obrazów. Aby dotrzeć do tych osób, należy część tekstu szkolenia zamienić na wykresy, obrazy, schematy.

Przykład:

W czasie szkolenia motywacyjnego można narysować na tablicy taki schemat blokowy oraz wykres:

Historie

Historie są tworem bardzo podobnym do przykładów – obrazują w praktyce pewną abstrakcyjną koncepcję. To, co odróżnia historie od przykładów, to długość i emocje. Nasze mózgi zostały ewolucyjnie uwarunkowane do przetwarzania usłyszanych ciągów wzajemnie powiązanych wydarzeń. Kiedy słyszymy historię, automatycznie odtwarzamy ją we własnych głowach i odczuwamy emocje podobne do jej bohaterów.

Istnieją dwa kryteria, które czynią historię dobrą. Pierwszą jest jej rzeczywistość. Ludzie najsilniej będą odczuwać historię, która przydarzyła się Tobie wczoraj, a najsłabiej historię Johna Smitha sprzed stu lat, znalezioną w internecie. Im bardziej bezpośredni kontekst, tym lepiej. Drugim czynnikiem są emocje. Historia o pisaniu pracy magisterskiej nigdy nie dorówna opisowi skoku ze spadochronem. Ten drugi naturalnie podniesie słuchaczom tętno i poziom adrenaliny. Postaraj się do swojego szkolenia wybrać kilka historii z własnego życia lub takich, które bardzo silnie działają na umysł i emocje.

Przykład:

Historia z Twojego życia opisująca katorżnicze ćwiczenia przed startem w zawodach sportowych, wygraną w tych zawodach i stan niesamowitej euforii, gdy wręczano Ci medal, byłaby doskonałym zobrazowaniem tego, że odpowiednia motywacja pozwala osiągnąć ponadprzeciętne rezultaty.

4. Przygotuj plan

Znasz już najpopularniejsze sposoby uczenia oraz znasz poszczególne cegiełki wiedzy, które chcesz przekazać uczestnikowi. Mając treść i formę, możesz przystąpić do ułożenia precyzyjnego planu, w którym ustalisz dokładnie, która wiedza i w jakiej formie będzie prezentowana słuchaczom. Plan szkolenia najczęściej ma formę kartki z punktami (a czasem podpunktami). Kartkę tę możesz zabrać ze sobą na szkolenie na wypadek, gdybyś w trakcie coś zapomniał, chociaż zazwyczaj po jej napisaniu większość pozostaje w głowie. Typowy plan szkolenia będzie wyglądać tak:

  1. „Zajawka” – wprowadź uczestników w temat.
    • Opisz umiejętności, które uczestnicy zdobędą dzięki szkoleniu.
    • Opisz korzyści, które odniosą, stosując poznane umiejętności.
    • Nakręć emocjonalnie grupę np. przez opowiedzenie historii.
  2. Nawiąż kontakt z grupą – zadaj jakieś pytanie, żeby zachęcić uczestników do brania aktywnego udziału w treningu. Ta część sprawia, że uczestnicy zaczynają traktować szkolenie jako proces interaktywny, a nie pasywne słuchanie „wykładowcy”.
  3. Przedstaw jedną porcję wiedzy. Możesz wykorzystać cykl Kolba albo wykonać poniższe punkty:
    • Opisz teorię, wykorzystując obrazowanie graficzne, przykłady i historie.
    • Wykonaj ćwiczenie.
    • Skłoń uczestników do refleksji, zadając pytanie (najprostszą formą jest pytanie o to, jak poszło ćwiczenie i zebranie feedbacku z ćwiczenia od uczestników).
  4. Powtarzaj punkt 3 dla wszystkich cegiełek wiedzy.

Przykład:

Plan szkolenia motywacyjnego mógłby mieć taką formę:

  1. Wstęp
    • Opis umiejętności, które zdobędą w trakcie szkolenia.
    • Opis korzyści ze szkolenia motywacyjnego.
    • Twoja historia o zdobyciu pierwszego miejsca w zawodach.
    • Zadanie pytania: co motywuje uczestników?
    • Zadanie pytania: co powstrzymuje uczestników przed realizacją ich celów?
  2. Stworzenie wizji udanej przyszłości.
    • Ćwiczenie: uczestnicy piszą na kartkach wszystkie swoje najważniejsze cele życiowe – 5 min.
  3. Metaprogramy – co nas motywuje?
    • Teoria – co to są metaprogramy.
    • Graficzne przedstawienie metaprogramów (linia ciągła z dwoma skrajnościami).
    • Przykłady metaprogramów.
    • Historia o prawdziwych osobach, które znasz, a które mają bardzo silne metaprogramy.
    • Ćwiczenie: zbadaj swoje metaprogramy.
    • Dyskusja w grupie: jak metaprogramy wpływają na twoje życie?
  4. Organizowanie otoczenia by sukces stał się nieunikniony.
    • Teoria: jak środowisko kształtuje nasze zachowania.
    • Historia znajomego, który użył tej wiedzy i zmienił swoje życie.
    • Ćwiczenie: co możesz zmienić w swoim otoczeniu, by sukces stał się nieunikniony.
    • Grupowa dyskusja, by wymienić się pomysłami (pytanie).
  5. Utworzenie planów osiągnięcia celów.
    • Teoria: cele SMART oraz strategia Vonnegutta.
    • Graficzna prezentacja SMART oraz strategii Vonnegutta, przykład użycia.
    • Ćwiczenie: zastosowanie SMART i strategii Vonnegutta do stworzenia planu realizacji jednego zadania z wcześniej stworzonej listy.
    • Refleksja grupowa: jak postrzegasz swój cel po wykonaniu ćwiczenia?
  6. Publiczne zobowiązanie się do działania.
    • Historia: kiedyś zobowiązałeś się do czegoś przed grupą i czułeś się bardzo zmotywowany, by wywiązać się ze złożonej obietnicy.
    • Pytanie na forum: co zobowiązujesz się zrobić w najbliższym czasie, aby zrealizować wyznaczony cel?

5. Przygotuj materiały

Ten punkt jest opcjonalny – nie każdy kurs wymaga dostarczenia materiałów szkoleniowych. Często wystarcza po prostu tablica i dobrze przygotowany prelegent. Mimo to przygotowanie materiałów może być pomocne, dlatego znajduje się tutaj garść porad, jak to należy zrobić.

Materiały szkoleniowe mogą zawierać następujące elementy:

  • Streszczenie teorii – przydaje się, gdy chce się odświeżyć wiedzę po szkoleniu, poza tym opisanie teorii to świetna forma przygotowania dla prowadzącego.
  • Opis ćwiczeń do wykonania – dzięki temu unikniesz powtarzania po kilka razy, co wszyscy mają zrobić.
  • Miejsca na ćwiczenia, np. rubryki, które należy wypełnić.

Należy pamiętać, że jedna godzina szkolenia powinna się przekładać na mniej więcej jedną stronę tekstu (zbyt wiele tekstu sprawia, że nikt tego nie zdąży przeczytać na szkoleniu). Więcej miejsca może zostać przeznaczone na ćwiczenia, szczególnie jeśli stworzysz rubryki do wypełniania.

6. Szkolenie!

A więc nadszedł w końcu ten dzień, kiedy stoisz przed grupą wraz z planem szkolenia. Prawdopodobnie czujesz lekkie napięcie w środku (prawie wszyscy się lekko denerwują w tym momencie). Czas zacząć! W jaki jednak sposób należy się zachowywać, poruszać po sali, jak podtrzymywać emocje i utrzymać zainteresowanie uczestników? Większość pracy masz już wykonaną – masz gotowy plan, dzięki któremu wszystkie informacje będą dobrze zorganizowane, a różnorodna forma pomoże w nauce i podtrzymaniu zainteresowania. Pozostało jeszcze kilka sztuczek, które warto użyć, by osiągnąć jeszcze lepsze efekty:

Usuwanie fizycznych blokad

Upewnij się, że między Tobą a uczestnikami nie stoi żaden stolik, a Ty nie trzymasz w rękach kartki, która oddziela Cię fizycznie od reszty uczestników. Jeśli musisz trzymać kartkę, to podnoś ją do oczu tylko na chwilę, a przez większość czasu trzymaj ją opuszczoną z boku ciała. Fizyczne blokady silnie działają na naszą podświadomość i dlatego uczestnicy mogą mieć wrażenie, że jesteś od nich odcięty i nie utrzymujesz kontaktu.

Mowa ciała

Jednym z najważniejszych elementów mowy ciała podczas wystąpień jest prawidłowe utrzymanie kontaktu wzrokowego. Jeśli Twój wzrok będzie uciekać od widowni lub – co gorsza – jeśli skierujesz go na swoje buty lub kartkę z planem, to uczestnicy będą mieć poczucie zupełnego braku kontaktu. Prawidłowy sposób trzymania kontaktu wzrokowego to omiatanie wzrokiem całej sali w taki sposób, żeby na ułamek sekundy utrzymywać kontakt wzrokowy z każdym uczestnikiem.

Jeśli chodzi o postawę ciała, to oczywiście najlepsza jest postawa stojąca, wyprostowana. Siedzenie podczas prezentacji znacząco obniża poziom energii i emocji, dlatego należy go unikać. Wiele osób ma problem, co zrobić z rękami. Najlepszy sposób to domyślne trzymanie ich rozluźnionych wzdłuż ciała oraz duża gestykulacja podczas prezentowania informacji czy opowiadania historii.

Język emocji

Ostatnia „sztuczka” przydatna podczas prowadzenia zajęć to język, który wywołuje w słuchaczach silne reakcje emocjonalne. Porównaj te dwa zdania:

  • Byłem na ciekawej wycieczce w egzotycznym kraju.
  • Spędziłem fenomenalny miesiąc na błękitnej lagunie, ze słodkimi owocowymi drinkami i bajecznie gorącą plażą.

Drugie zdanie jest dużo konkretniejsze, odwołuje się do sensorycznych doznań („błękitny”, „słodki”) oraz używa wzmacniających słów („fenomenalny”, „bajeczny”). Ten sposób opisywania rzeczywistości sprawia, że słuchając, ludzie tworzą w swoich głowach dużo precyzyjniejsze i barwne obrazy, które z kolei przekładają się na silniejsze reakcje emocjonalnie. Ta umiejętność wymaga dłuższego treningu, jednak warto w nią zainwestować trochę czasu, ponieważ daje wymierne rezultaty.